Jak nauczyciel może przeciwdziałać agresji uczniów?

Dziecięce i młodzieżowe zachowania agresywne, przejawiają się u dzieci, które nie radzą sobie z trudnościami i problemami dotyczącymi własnego JA. Agresja spowodowana jest zagrożeniem bezpieczeństwa dziecka.

Spróbujmy odpowiedzieć na pytanie; „Dlaczego agresja staje się u dzieci i młodzieży sposobem radzenia sobie z trudnymi wydarzeniami i przeżyciami?”

U dzieci i młodzieży obserwuje się;

◦ Brak umiejętności komunikowania się w sposób otwarty i bezpośredni ze swoim otoczeniem.

◦ Brak relacji społecznych z bliższym i dalszym otoczeniem będący przyczyną różnych nieporozumień i konfliktów.

◦ Czyny agresywne pojawia się niespodziewanie i zaskakująco, są najczęściej niezrozumiałe dla otoczenia. Agresję poprzedza okres prób, bezskutecznie ponawianych, rozwiązania problemu na drodze nie agresywnej, który okazał się bezowocny. Otoczenie musiało nie zauważyć tych prób i daremnych zmagań dziecka.

◦ Zachowanie agresywne stosowane jest jako środek wyrażania i odreagowania swoich emocji oraz zaspokojenia potrzeby szacunku i odbudowy tożsamości własnego JA.

Pierwsze zachowanie agresywne pojawia się wtedy, gdy dziecko zaczyna rozumieć, że zachowanie takie może być sposobem zdobywania pewnych gratyfikacji. Na zachowanie agresywne ma wpływ również kreowania takiego stylu bycia poprzez media, które na pozór potępiają agresję, faktycznie jednak często pokazują filmy w kinach czy telewizji ze scenami brutalnej walki, rozlewu krwi śmierci (takie sceny w młodych ludziach wzbudzają ciekawość).

Również w codziennych wiadomościach dominują informacje z dużym ładunkiem agresji. Psychologowie twierdzą, że ekranowa agresja (nawet w bajkach dla dzieci), ma kolosalny wpływ na uczenie się przez dzieci i młodzież zachowań agresywnych. Obraz bólu, krwi i cierpień fizycznych i psychicznych nie pozostaje bez wpływu na ich psychikę i stosunek do świata i ludzi.

Należałoby się zastanowić nad tematem gdzie są źródła agresji dzieci i młodzieży? Największy wpływ na zachowania agresywne dzieci i młodzieży ma rodzina. Brak więzi uczuciowej, emocjonalnej, bliskości fizycznej między rodzicami i dziećmi, jest przyczyną powstawania u dzieci syndromu odrzucenia, powoduje bunt i agresję.

W rodzinie występują pewne deformacje wychowania dziecka, które mają wpływ na jego zachowanie.

Należą do nich;

1. Poziom opieki – ilość czasu i energii poświęcanej przez rodziców dzieciom;

◦ Opieka rodziców może być nadmierna lub niedostateczna.

2. Stopień zaspokojenia potrzeb dziecka;

◦ Maksymalne i bezkrytyczne zaspokajanie potrzeb,

◦ Ignorowanie potrzeb.

3. Poziom wymagań wobec dziecka w rodzinie (obowiązki, nakazy, zakazy)

4. Chwiejność i niekonsekwencja stylu wychowania, nagła zmiana stylu wychowania;

◦ Wychowanie tolerancyjne (pobłażające),

◦ Wychowanie dominujące,

◦ Emocjonalnie odrzucające,

◦ Ze zwiększoną odpowiedzialnością moralną,

◦ Nadopiekuńcze,

◦ Nadmiernie surowe.

Wadliwe postawy rodzicielskie: odtrącenia, unikanie, nadmierne ochranianie, nadmierne wymagania, agresja wobec dziecka, niekonsekwencja, uleganie dziecku powodują agresję dziecka w domu, w szkole i poza szkołą. W szkole agresja objawia się jako niegrzeczne aroganckie zachowanie ucznia wobec nauczyciela, brak zdyscyplinowania, niewłaściwe postawy wobec kolegów, (kłótnie, wulgarność, przemoc fizyczna i psychiczna).

Przeciwdziałanie agresji w szkole przez nauczycieli jest możliwe:

1. Nauczyciel musi tak poprowadzić proces dydaktyczny, aby uczeń miał poczucie wolności, która jest istotą każdego człowieka, pozwala kierować sobą i dokonywać właściwych wyborów.

2. Nauczyciel powinien przyjąć postawę opiekuńczą polegającą na:

◦ Akceptacji każdego dziecka i życzliwości wobec niego,

◦ Tolerancyjnym i wyrozumiałym traktowaniu wszystkich uczniów,

◦ Liczeniu się z osobowością i indywidualnością ucznia,

◦ Dążeniu do zachowania przez ucznia równowagi, dobrego samopoczucia i zadowolenia.

Są też negatywne postawy nauczycieli, których nauczyciel powinien się wystrzegać, ponieważ wpływają one na pogłębienie agresji u uczniów. Należą do nich:

1. Zachowania bierne i niedostrzeganie spraw istotnych dla dziecka,

2. Sztuczne ograniczanie samodzielności uczniów i ich potrzeb.

3. Nadmierna surowość, bezwzględność, podwyższone wymagania.

4. Nietolerancja i niewyrozumiałość nauczyciela.

Janusz Korczak pisząc o postawie wychowawcy stwierdził, iż winna to być postawa refleksyjna wobec otaczającej rzeczywistości pedagogicznej.

Jakże cenne są słowa Korczaka;

Bądź sobą – szukaj własnej drogi.

Poznaj siebie, zanim zechcesz dzieci poznać

Zdaj sobie sprawę z tego, do czego sam jesteś zdolny,

Zanim dzieciom poczniesz wykreślać zakres ich praw i obowiązków.

Nie każdy nauczyciel i wychowawca może być Korczakiem, ale każdy musi być świadomy, że jego rolą jest wychowywać to znaczy stwarzać korzystne warunki prawidłowego rozwoju dziecka.

Opracowała;

Teresa Rogala

Literatura:

Frączek A. (red.) Z zagadnień psychologii agresji Warszawa 1975

Reykowski J. „Obraz własnej osoby” jako mechanizm regulujący postępowanie w Kwartalnik pedagogiczny 1977, XX, 2.

Pospiszyl J. Przemoc w rodzinie WSiP Warszawa 1994

Szyszko – Bogusz A. Osobowość współczesnego nauczyciela Wrocław – Warszawa – Gdańsk – Łódź 1982

Simiugina L. Agresja czy miłość Warszawa 1981.